Dankzij de steun van fondsen en donateurs heeft het Groninger Museum een unieke aanwinst kunnen aankopen: een prachtige versierde zonnewijzer uit de 18e eeuw, gemaakt door kunstenaar Jan de Rijk. Dit bijna drie meter hoge erfgoedstuk blijft nu behouden voor Nederland en is te bewonderen in het museum.
De zonnewijzer uit 1700 stond ooit in een Groninger borg en was van de familie Alberda. In maart 2024 werd het ontdekt op een kunstbeurs in Maastricht en aangeboden door een kunsthandel uit Parijs. Niemand wist dat dit kunstwerk nog bestond. Het is een waardevolle historische aanwinst voor Nederland, en vooral voor Groningen.
Het Groninger Museum bedankt alle fondsen, particulieren en bedrijven die het mogelijk hebben gemaakt dat dit erfgoed te zien blijft voor iedereen. De aankoop was niet gelukt zonder de steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Groninger Fonds en haar Molenaar-de Boer Fonds), het Mondriaan Fonds, J.A.J. Maan-Vellinga, de Emmaplein Foundation, de Groninger Museum Salon, de Vereniging Vrienden van het Groninger Museum, Alex Heukers en Jan ’t Hooft.
Wetenschap, kunst en geschiedenis
De zonnewijzer is gemaakt voor Willem Alberda, een belangrijk figuur in Groningen, omdat hij heer was van ’t Zandt en Godlinze en een invloedrijke rol speelde in de lokale elite. Het is een groot houten kunstwerk, prachtig versierd met figuren en symbolen. De beelden onderaan laten de vier werelddelen zien, met Europa als het belangrijkste. Dit was typisch voor de 17e en 18e eeuw, toen Europa zichzelf als leider zag.
De zonnewijzer laat ook het verleden van Groningen zien, zoals de banden met de WIC en VOC. Dit stuk roept op tot nadenken over onze geschiedenis van macht en kolonialisme.
Statussymbool
De zonnewijzer is ontworpen door Jan de Rijk, een belangrijke beeldhouwer van de Groningse Barok. Hij maakte indrukwekkende kunstwerken, zoals kerkmeubilair, preekstoelen en orgelkassen. De zonnewijzer werd waarschijnlijk vooral meer als pronkstuk gebruikt om de rijkdom en status van de eigenaar te laten zien, dan als een echt meetinstrument. Dit biedt ons nu een mooie kans om het meetinstrument verder te onderzoeken.
Zonnewijzer, ca. 1700-1706, Groninger Museum, aankoop mede mogelijk gemaakt door de steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Groninger Fonds en haar Molenaar-de Boer Fonds), het Mondriaan Fonds, J.A.J. Maan-Vellinga, de Emmaplein Foundation, de Groninger Museum Salon, de Vereniging Vrienden van het Groninger Museum, Alex Heukers en Jan 't Hooft, 2024.